بسیاری سالمندان از مشکلات پوکی استخوان یا مراحل پیشین آن رنج میبرند. به خصوص خانم ها بعد سن یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی بیشتر از پیش در معرض مشکلات استخوان و خطر شکستگی قرار میگیرند. و این شکستگی‌ها که راحت اتفاق می‌افتد منشأ ناتوانی در انجام امور روزمره و مراقبت از خود میشود که برای سالمند خیلی ناراحت‌کننده است.
مهم ترین گروه غذایی که مصرفش در همه سنین از جمله سالمندان برای تامین کلسیم توصیه میشود لبنیات است. اما مشکلی که برای سالمندان عزیز پیش می‌آید اثری است که در طب سنتی به نام «سردی لبنیات» گفته میشود. دو عارضه معمولش درد مفاصل و مشکلات هضم و گوارشی است که در این گروه سنی بعد مصرف لبنیات ممکن است رخ دهد.
باید چه کار کرد؟
اول باید تاکید کنیم که سالمندان به کلسیم نیاز دارند، بیش از سن جوانی. کلسیم برای پیشگیری از پوکی استخوان یا جلوگیری از تشدید آن لازم است. همین طور پروتئین مرغوبی که از لبنیات به دست می‌آید و سایر املاح و ویتامین های این گروه غذایی برای آنها مفید است. پس نباید از این نکته غافل شد.
دوم باید دید به صورت فردی، هر سالمند با مصرف لبنیات از انواع مختلف چه پاسخی میدهد. به دو کلمه «فردی» و «انواع لبنیات» دقت شود. یعنی هر عزیز سالمند باید انواع مختلف لبنیات را امتحان کند و ببیند آیا مشکلات گوارشی یا درد مفاصل یا احیانا علائم نامطلوب دیگر با مصرف هر نوع برایش ایجاد میشود یا خیر. آن انواعی از لبنیات که باعث ایجاد مشکل میشود میتوانند استفاده نکنند یا کمتر مصرف کنند، و به جایش از سایر انواع استفاده کنند. یا این که به همراه مواد غذایی با طبع گرم مانند خرما و پونه و نعناع و دارچین و ...، متناسب با نوع لبنیات، میل کنند. پس شیر سرد، شیر گرم، شیر موز، ماست از انواع مختلف، پنیر از انواع مختلف، کشک کم نمک، دوغ و ... باید جداگانه امتحان شود. چرا که ممکن است بعضی مناسب باشد و بعضی دیگر باعث علایم مثلا شکم درد یا افزایش درد کمر یا سردرد شود.
محروم کردن خود از مصرف هرگونه لبنیات معمولاً اشتباه است. ولی در افرادی که به هر صورت نمی‌توانند یا نمیخواهند لبنیات مصرف کنند، باید کلسیم را از راه‌های دیگر به دست آورند. بادام، کنجد یا ارده، کلم بروکلی و دیگر سبزیجات سبز تیره، انجیر خشک، بعضی لوبیاها، خورش‌های حاوی استخوان مرغ یا قلیه حاوی استخوان ماهی و محصولات غنی‌شده با کلسیم مانند شیر سویا. اما معمولاً تأمین کلسیم از این منابع غیرلبنی دشوار است. بنابراین توصیه میشود سالمندی که لبنیات اصلا مصرف ندارد، از مکمل کلسیم استفاده کند.
در آخر به اغلب سالمندان توصیه میشود مکمل ویتامین دی مصرف کنند. چرا که این ویتامین هم در جذب و اثربخشی کلسیم و پیشگیری از پوکی استخوان و نیز کاهش خطر بیماری‌های مزمن دیگر موثر است. راه دیگر تأمین ویتامین دی برای کسانی که نمیخواهند مکمل استفاده کنند مواجهه پوست با آفتاب، حداقل دو دست تا آرنج و صورت و گردن، بدون کرم ضد آفتاب و نه از پشت شیشه، در حد ربع ساعت چند روز در هفته است. ولی باید احتیاط کرد که آفتاب تند و سوزاننده یا مدت بیش از ربع ساعت مواجهه، خطر سرطان پوست را هم به همراه دارد. با توجه به این که مکمل در مقدار مناسب عوارض خاصی معمولا ندارد، مصرف مکمل بهتر از راه‌های دیگر است. به جز در شرایط خاص که فرد بیماری یا مشکل خاصی دارد و به تشخیص پزشک نباید مکمل ویتامین دی استفاده کند.
